Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ

ΑΓΝΑΝΤΕΡΟ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ

*

ή κατά Pouqueville (1770-1838)

(Meisdani village c?l?bre!)

(Μεζντάνη χωριό ξακουστό)

Εικόνα 1. Πάσχα 1950 στο Αγναντερό: Μεζντανίτες (Αγναντεριώτες) γέροντες με τις ματσούκες (!!!) ανά χείρας? παρακολουθούν το σεργιάνι του χωριού στην κεντρική πλατεία.

 

Εικόνα 2. Αγναντερό, έτος 1950: Μεζντανίτες (Αγναντεριώτες) τζιομπαναραίοι, με τις κλούτσες και τις παραδοσιακές γούνες τους, στον βοσκότοπο του Μαρμαρά.

 

Εικόνα 3. Αγναντερό, Πάσχα 1950: Μετά την απόλυση της εκκλησίας, χορός...από τις μοναδικές Μεζντανίτισσες Γκαραγκούνες, στο σεργιάνι της κεντρικής πλατείας. (Φωτ. Αχιλλέα Δημ. Γκούμα-Μπαζούκη).

Εικόνα 4. Αγναντερό, έτος 1964: Γκαραγκούνες, κορασίδες Λαζαρίνες, με την παραδοσιακή φορεσιά. (Φωτ. Αθανασίου Βασ. Μαγουλιώτη).

Αγναντερό Καρδίτσας

Καλλικρατικός Δήμος Μουζακίου

Δημοτική Ενότητα Παμίσου

Τοπικό Διαμέρισμα Αγναντερού

        

 

 Εικόνα 5. Όρια Δήμου Μουζακίου.

 

1881 ? 1914: Η Μεζντάνη υπαγόταν αυτοδιοικητικά στον παλιό Δήμο Σιλάνων.

1914 ? 1998: Η Μεζντάνη (σημ. Αγναντερό) αποτέλεσε αυτοδιοικητικά ανεξάρτητη κοινότητα.

1999 ? 2010: Το Αγναντερό αποτέλεσε έδρα του Καποδιστριακού Δήμου Παμίσου.

2010 ? σήμερα: Το Αγναντερό υπάγεται αυτοδιοικητικά στον Καλλικρατικό Δήμο Μουζακίου.

 

Γεωγραφική Θέση:

Βρίσκεται στην πεδιάδα της Καρδίτσας και πάνω στην εθνική οδό Καρδίτσας - Τρικάλων. Απέχει από την πόλη της Καρδίτσας 16.57 χλμ. και από την πόλη των Τρικάλων 12.48 χλμ. Από τον ποταμό Πηνειό απέχει 2.5 χλμ.

 

Εικόνα 6. Τοπογραφικός χάρτης Δήμου Μουζακίου.

 

Όρια:

 Το χωριό συνορεύει:

?Β Α με το χωριό Προάστιο

?Ν Α με το χωριό Καλογριανά

?Ν Δ με το χωριό Παλαιοχώρι

?Δ με το χωριό Μεγάλα Καλύβια

?Β με το χωριό Γλύνος

 

Πληθυσμός: Το χωριό αριθμεί 1.764 κατοίκους (απογραφή 2011).

Υψόμετρο: Το χωριό βρίσκεται 100 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

 

 

 

Προβολή μεγαλύτερου χάρτη

 

Παλιά ονομασία ? Μετονομασίες

Παλιά ονομασία:

Μεζντάνη < Βουλγαρικό. Mezdane < Mezda. Θηλυκό ουσιαστικό, -ντι πληθυντικός. (Mezda-di) = παραλία, όχθη, σύνορα και κατ? επέκταση «κάτοικος συνόρων». Από το Σλαβικό Mezdu.(Medius) και τον παλιότερο Σερβοκροατικό τύπο Mejani[Raska]. (Max.Vasmer - Die Slaven in Griecheland-Berlin 1941, σελ. 94). Μπορούμε λοιπόν να υποστηρίξουμε πως το χωριό, ίσως υπήρχε, ως οικισμός τουλάχιστον, κατά τις καθόδους των Σλάβων στην Ελλάδα (7^ος - 11^ος αιώνας). Είναι εξάλλου ιστορικά εξακριβωμένο ότι κατά τον 7^ο και 8^ο αιώνα σημαντικός αριθμός Σλάβων νομάδων εγκαταστάθηκε στην κυρίως Ελλάδα και στην Πελοπόννησο και άφησε στη γλώσσα μας αρκετά τοπωνύμια και δυο ή τρεις εκατοντάδες λέξεις.

Το σημερινό Αγναντερό (παλιά Μεζντάνη), βρίσκεται στο χώρο της ζώνης του κώνου αποθεμάτων της Σαλαμπριάς (αρχαίου Πηνειού), επί του Δήμου Σιλάνων. Είναι δε αναμφίβολα «καρπός» των προσχώσεων αυτής της δραστηριότητας, αφού το μεγαλύτερο αυτό Θεσσαλικό ποτάμι, επηρέασε γεωλογικά ευρύτερα ολόκληρο σχεδόν το γεωσύγκλινο της Β.Δ. Θεσσαλίας.

 

Εικόνα 7. Το ποτάμι της Σαλαμπριάς (αρχαίος Πηνειός), στο ύψος της μεγάλης κεντρικής γέφυρας προς Τρίκαλα. (Φωτογραφία αρχείου Χαράλαμπου Θ. Τσιχτή)

 

Μετονομασία:

 

Ο συνοικισμός και η κοινότητα Μεζντάνης μετονομάστηκαν σε κοινότητα Αγναντερού με Δ. της 12/3/1928, Φ. Ε. Κ. Α 81/1928, τεύχος Α, τμήμα Γ. Η μετονομασία έγινε από τους: Χρήστο Τσούντα, Σωκράτη Κουγέα, Κώστα Άμαντο, Ιωάννη Σαρρή και Ιωάννη Κωνιωτάκη.

Αγναντερό<Αγνάντιο= το βλέπειν μακρόθεν, η θέα, μέρος που στέκει ψηλά και ανοιχτά, κατάλληλο για αγνάντεμα, για περισκόπηση. Ξάγναντο, ξέφωτο, περίβλεπτο, αντικρινό. Τόπος με ανοιχτό ορίζοντα. Ψήλωμα απ? όπου μπορεί κανείς να επισκοπήσει, να διακρίνει τη γύρω περιοχή.

 

 

Εικόνα 8. Άποψη από το κέντρο του χωριού. Στο βάθος η οροσειρά της Πίνδου (Κόζιακας).

 

 

Αρχαιολογικοί χώροι ? αρχαιολογικά ευρήματα Αγναντερού

 

 

        

 

  

Εικόνα 9. Αρχαιολογικά ευρήματα Αγναντερού. (Πηγή: από το λεύκωμα «Οδοιπορικό στα μνημεία του Νομού Καρδίτσας», σελ. 40).

 

 

      

Εικόνα 10: Αρχαιολογικά ευρήματα Αγναντερού. (Πηγή: από το «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», τόμ. 52, σσ. 43-44).

 

 

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΕΖΝΤΑΝΗΣ

 

Βυζαντινή Περίοδος: Σιγίλιο [=επικυρωτικό εκκλησιαστικό έγγραφο, που έφερε μολύβδινη σφραγίδα (Βούλα), της εκκλησιαστικής αρχής (συνήθως του Πατριάρχη)] του Πατριάρχη Αντωνίου του Δ? (1393).

Μιντζιάνη. Το σημερινό Αγναντερό Καρδίτσας, στα μισά περίπου του επαρχιακού δρόμου Καρδίτσας-Τρικάλων. Το τοπωνύμιο αναφέρεται στο «σιγίλιο» του Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως Αντωνίου του Δ? (1393), με το οποίο επικυρώνονται ιδιοκτησιακά δικαιώματα του μοναστηριού του Σωτήρα Χριστού των Μεγάλων Πυλών.

  

Εικόνα 11. Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού (ή Μονή Δουσίκου όπως μετονομάστηκε μεταγενέστερα), στη θέση της Παλιάς Μονής του Σωτήρα Χριστού των Μεγάλων Πυλών που υπήρχε πριν από το 1381. (Εξωτερική άποψη)

 

Το μοναστήρι αυτό κατείχε ένα «?μονύδριον του Αγίου Νικολάου εις το χωρίον της Μιντζιάνης, το δωρηθέν παρά Καλλίστου του ιερομονάχου μετά αμπελίου και χωραφίου».

(Φ. Α. Δημητρακόπουλος, περ. «Δίπτυχα», τόμ. Β?, 1980-81, σελ. 107).

 

Το Βυζαντινό μονύδριο του Αγίου Νικολάου της Μιντζιάνης ή Μεζντάνης, βρισκόταν στη σημερινή τοποθεσία Παλαιοκκλήσι, τριακόσια περίπου μέτρα ανατολικά της Αγίας Ελένης, στο κτηματολογικό όριο τριών χωριών. Ανατολικά της Μεζντάνης (σημ.Αγναντερού)-Δυτικά της Παραπράστανης (σημ.Προαστίου) και Βόρεια των Καλογριανών.

 

Εικόνα 12.  Αρχαιολογικό εύρημα στην τοποθεσία του Παλιοκκλησίου, όπου βρισκόταν το Βυζαντινό μονύδριο του Αγίου Νικολάου. (Φωτογραφία αρχείου Χαράλαμπου Θ. Τσιχτή).

 

 

Η Μεζντάνη στην Οθωμανική απογραφή του 1454-1455

(Αναφορά και σε άλλους οικισμούς που ανήκαν σ? αυτήν).

 

Εικόνα 13. Το Ενετο-Βυζαντινό φρούριο του Καζά (διοικητικής περιφέρειας) του Φαναρίου, όπου υπάγονταν διοικητικά η Μεζντάνη την περίοδο της Τουρκοκρατίας (Φωτογραφία του Εκδοτικού οίκου Σαββάλα).

 

Στο χάρτη της Οθωμανικής απογραφής του 1454-55 εμφαίνονται ως τιμάρια της επαρχίας Φαναρίου οι εξής οικισμοί της Μεζντάνης: (Μεζντάνη-Μαρμαρά-Κορμπορά-Πετρίτζα).

Στο τουρκικό κατάστιχο ΜΜ (1454-55), εμφαίνεται, ότι ο «κεφαλικός φόρος» του χωρίου Μεζντάν-στην περιοχή του Φαναρίου- επανέρχεται στο ευσεβές κληροδότημα του Μπαράκ Μπέη, γιού του κατακτητή της Θεσσαλίας Εβρενός Μπέη.

 

Τουρκική Περίοδος (15^ος ? 19^ος αιώνας)

Η Μεζντάνη καταγεγραμμένη σε μοναστηριακές προθέσεις* [πρόθεσις = το εκκλησιαστικό κατάστιχο, με τα ονόματα των χριστιανών, που προσέφεραν χρήματα στην εκκλησία, για να μνημονεύει ο ιερέας τα ονόματά τους, στην «ιερά πρόθεση». Λεγόταν επίσης και «παρρησία».] και βιβλία περιηγητών.

? Πρόθεση 36 του Δουσίκου?

? Πρόθεση 37 του Δουσίκου (16^ος αιώνας).

 Μεσδιάνι, με 206 αφιερωτές, απ? τους οποίους 8 ιερείς, 3 μοναχοί και 9 μοναχές.

? Πρόθεση 38 του Δουσίκου (1688).

 Μεσδιάνη, με 56 αφιερωτές.

? Πρόθεση 39 του Δουσίκου (16^ος ? 17^ος αιώνας).

 Μηζδάνι, με 57 αφιερωτές και άλλους 13 μεταγενέστερους

? Πρόθεση 421 του Μεγάλου Μετεώρου (1592/93 ? 19^ος αιώνας).

Μεστάνη, με 2 αφιερωτές και με άλλους 24 μεταγενέστερων εποχών, από τους οποίους 15 είναι του 1775 και 18 του 1810. Επίσης ως Μητζάνι, με 55 αφιερωτές μεταγενέστερων εποχών, από τους οποίους 10 είναι του 1811.

 ? Πρόθεση 215 του Βαρλαάμ (1613/14 ? 19^ος αιώνας).

 Μιστάννη, με 1 αφιερωτή και Μητζάνη με 5 αφιερωτές μεταγενέστερων εποχών.

 ? Ιεροσολυμιτικός Κώδικας 509 (1649 ? 1669).

 Χώρα Μεϊζστάνι εις τα Τρίκαλα-1660 Απριλίου 21-κατάστιχο του Αγίου Τάφου, με 111 αφιερωτές.

 ? Μοναστηριακός Κώδικας Αγίου Νικάνορα ή Ζάμπορδας Γρεβενών (1692).

 Μηζτάνι, με 2 αφιερωτές.

 ? Μελετίου Αθηνών (1611 ? 1714). Γεωγραφία Παλαιά και Νέα. Ενετίησι αψκη?(1728). Στη Σελίδα 388 διαβάζουμε:

    

 

 

 

 

 

Εικόνα 14. Ο παλιός ενοριακός ναός των Αγίων Αποστόλων ? Πέτρου και Παύλου της Μεζντάνης (σημ. Αγναντερού), όπου βρισκόταν η επιτύμβια στήλη που μνημονεύει ο Μελέτιος στη Γεωγραφία του.

 

 

 

 

 

 

 

 

? Πρόθεση Αγίας Τριάδας Σθλάτηνας (σημ. Δρακότρυπας) (1740/42 ? 18^ος αιώνας).

 Μεσδάνι, με 50 αφιερωτές της αρχικής γραφής, από τους οποίους 2 είναι καλογριές και 18 μεταγενέστερων γραφών, από τους οποίους 2 είναι καλόγεροι.

? Pouqueville, (1770-1838), Voyage dans la Greece, τόμ. 3, σελ.86).

 Meisdani?village c?l?bre! (Μεζντάνη-χωριό ονομαστό!).

? Phillippe le Bas, (1794-1860), Voyage Archrologigue en Greece et en Asie, τόμ. 2, σελ.288).

? Jacob Jonas Bjornstahl, (1731-1779).

 

 

Πιθανή επίσκεψη του Πατροκοσμά του Αιτωλού στη Μεζντάνη, τα έτη 1759-1779.

            

 Εικόνα 15. Ο Πάτερ Κοσμάς ο Αιτωλός.

 

Η θέση ??Σταυρός?? του Αγναντερού, περί τα εκατό μέτρα ΒΔ του ναού των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, εντός του οικισμού, βρίσκεται πάνω σε σταυροδρόμι, και κατά μία εκδοχή, του αείμνηστου φιλολόγου καθηγητή Αθανασίου. Β. Μαγουλιώτη, λίγο πριν την περίοδο του Αλήπασια ή Αλή Τσεκούρα (1759-1779), πέρασε από την Μεζντάνη και κήρυξε στους κατοίκους της ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός.

Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, είχε στηθεί ξύλινος «Σταυρός», ο οποίος μετά τη φθορά του χρόνου, αντικαταστάθηκε με τον σημερινό υπάρχοντα σιδερένιο.

 

Εικόνα 16. Η θέση «Σταυρός». (Φωτογραφία αρχείου Χαράλαμπου Θ. Τσιχτή).

                           

 Εικόνα 17. Ο σημερινός περίτεχνος, διασωζόμενος σιδερένιος «Σταυρός», όπως αποκαταστάθηκε το έτος 1997, από τον αείμνηστο καθηγητή Αθανάσιο Β. Μαγουλιώτη σε κοντινό πλάνο. (Φωτογραφία αρχείου Χαράλαμπου Θ. Τσιχτή).

 

 

 

Περίοδος του Αλήπασια ή Αλή Τσεκούρα (1787 ? 1882)

                       

Εικόνα 18. Ο Αλή-πασάς ή Αλή Τσεκούρας

 

Ο Αρβανίτης Αλήπασιας ή Αλή Τσεκούρας (1744-1882) σημάδεψε με το πέρασμά του ιστορικά και ανεξίτηλα τη Μεζντάνη και επηρέασε βαθύτατα ολόκληρη την μετέπειτα εξέλιξη της πεδινής Βορειοδυτικής Θεσσαλίας.

Στο Αρχείον Αλή Πασά της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, φακ.23, έγγρ.79/37/320, για την περίοδο 1812 ? 1818 διαβάζουμε:

"Καταγραφή των Τσιφλικίων και των Μαλικιανέδων του Βελή Πασά [φ. 2ν].

Βιλαέτι της Λάρισας. Μεζντάνι. 83 ζευγάρια τόπο, με τους μύλους. Ετήσιο εισόδημα 60.000 γρόσια."

 

Εικόνα 19. Το παλιό πέτρινο σαράγι (ανάκτορο), του Βελή-πασά στη Μεζντάνη, που αναφέρεται στα Περιηγητικά του WilliamM. Leake, του 1809. (Φωτογραφία αρχείου Αθανασίου Β. Μαγουλιώτη).

  

Εικόνα 20. Ίχνη από το παλιό πέτρινο καλντερίμι (γκαλντρούμι), του Αλήπασια στη Μεζντάνη

(φωτογραφία αρχείου Αθανασίου Β. Μαγουλιώτη, έτος 1966).

 

Το παλιό αυτό καλντερίμι (στενός λιθόστρωτος δρόμος), ξεκινούσε από το σαράγι και έφτανε μέχρι την Καμαρίτσα του Μερηά, δυτικά του χωριού.

 

Οι παλιές πετρογέφυρες του γκαλντρουμιού της Μεζντάνης.

Διαδοχικά, κατά μήκος του καλντεριμιού υπήρχαν εντός του οικισμού και τρεις πέτρινες γεφυρίτσες.

? η καμαρίτσα η Σπαναίικια (πάνω στη φλέβα τη Μασουραίικια).

? η καμαρίτσα η Μαγουλιωταίικια (πάνω στη φλέβα του Αυλακιού).

? η καμαρίτσα του Μερηά (πάνω στη φλέβα της Μπαμπαλίνας).

Υπήρχε βέβαια και μια τέταρτη καμαρίτσα, η Καλυβαίικια, στα Μαντζιαραίικα (επίσης πάνω στη φλέβα του Αυλακιού), αλλά εκτός της διαδρομής του καλντεριμιού.

 

"Το...σεβνταλίκι του Αλή Πασά στο Αγναντερό Καρδίτσας"

Όταν ο Αλή Πασάς έκανε μπανιστήρι στο Μισδάνι η Μεζντάνι (Αγναντερό Καρδίτσας)...

Πήγαινε για λουτρά στο Σμόκοβο λέει η ιστορία, το 1818 και έφθασε στα αυτιά του η πληροφορία για την ομορφιά του σωματότυπου των γυναικών της Μεζντάνης. Θέλησε λοιπόν να τις δει με τα ίδια του τα μάτια!

Τις ανάγκασε λέει να παραταχθούν γυμνές παραποταμίως για να τις θαυμάσει.!!! Η ..."επιθεώρηση" έγινε στην τοποθεσία "της Βασίλως το κούτσουρο".

Η πληροφορία μάλιστα τεκμηριώνεται μέσα από δημοσίευση της εφημερίδας «Θεσσαλική Φωνή» της Καρδίτσας το 1926 αλλά και από μαρτυρίες των γερόντων του χωριού στους οποίους η πληροφορία έφθασε μέσα από την προφορική παράδοση από στόμα σε στόμα...!

Σύμφωνα με τον ιστοριοδίφη Χρήστο Καλικαιρινό, αρθρογράφο της εφημερίδας («Θεσσαλική Φωνή», Καρδίτσα, Πέμπτη 6 Μαίου 1926, Έτος 2^ο, αρ. φύλλου 606), "κατά το έτος 1818 ο Αλή Πασάς κατευθυνόμενος προς τα λουτρά Σμοκόβου, διήλθε κι από τον παραρρέοντα εδώ πλησίον του Πηνειού ποταμόν (Μπαμπαλίνα) διατάξας τας γυναίκας, του μιαν ώραν περίπου απέχοντος εκ Παραπρασταίνης χωρίον Μισδάν (=Προβατότοπος) να συνταχθώσιν και να ίστανται επί τω ποταμώ όρθιαι...προς θέασιν!"

Στο άκουσμα της παράλογης και ανεκδιήγητης όμως τούτης αξίωσής του, αντέστησαν γενναίως άπαντες οι κάτοικοι του ως άνω ειρημένου χωρίου, αποτρέποντάς τον έτσι "άπαξ δια παντός!" από τα κακόβουλα σχέδιά του.

Η λαϊκή παράδοση όμως πρόλαβε και "ΕΣΩΣΕ" τεκμηριώνοντας δια παντός το περιστατικό μέσα από ένα λαϊκό τραγούδι.

" Πως το? παθες Αλήπασια; ο νους μου δεν το βάνει! Απ' το σεβντά σου γίνηκες ρεζίλι στη Μεζντάνη"

Γλωσσάρι:

Μεζντάνη η Μισδάν η Μισντάνι =Το παλιό όνομα του σημερινού χωριού Αγναντερό Καρδίτσας

Σεβντάς = Τουρκικό. Sevda. Επιθυμία, έφεση, έρωτας.

Ρεζίλι = Τουρκικό. Resil. Εξευτελισμός

  

 

 

Οι επτά περιφερειακοί μαχαλάδες *(*μαχαλάς = τμήμα πόλεως, χωριού, συνοικία), που ενσωματώθηκαν με εντολή του Αλήπασια, στον κεντρικό οικισμό τη Μεζντάνης.

Σύμφωνα με όσα φιλολογούσαν (διηγούνταν) οι παλιότεροι Μεζντανίτες, η Μεζντάνη, ήταν οκτώ μαχαλάδες:

1.Μεζντάνη ? 2.Αγιαλένη ? 3.Γκουρομπριά ? 4.Πετρίτσα ? 5.Τσαπουρνιές Μαρμαρά ? 6.Καλύβια Φτέρη ? 7.Καλύβια Μεζντάνης ? 8.Μπέη Λάκκα.

Επειδή στα χρόνια του Αλήπασια οι ληστείες και οι κλεψιές στη Θεσσαλία ήταν σε έξαρση, όταν αυτός διορίστηκε αρχικά από την Υψηλή Πύλη σαν «Ντερβεντάτ Πασάς» (φύλακας των Περασμάτων) και στη συνέχεια έγινε πασάς στα Τρίκαλα, έδωσε εντολή σε όλους τους τότε ξωμερίτες*(* αυτούς που έμειναν στην εξοχή και δούλευαν σαν αγρότες), των διάσπαρτων οικισμών (μαχαλάδων) της επικράτειάς του, να συμπτυχθούν και να γίνουν χωροταξικά ενιαίοι, για να έχουν το πλεονέκτημα να μπορούν να αποτρέπουν και να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά  αυτού του είδους τα προβλήματα.

Στο σχέδιο αυτό όπως φαίνεται συμπεριλήφθηκε και η Μεζντάνη, η οποία ενσωματώνοντας τους άλλους επτά περιφερειακούς της οικισμούς στον ενδιάμεσο όγδοο κεντρικό, έγινε ένα αξιόμαχο και απρόσβλητο πεδινό? μεγαλοχώρι!

 

 

    Αγιαλένη

       

 Εικόνα 21. Εικονοστάσι των Ισαποστόλων Αγίων Κωνσταντίου & Ελένης.

 

Στη θέση του παλιού διαλυμένου Βυζαντινού οικισμού, στην τοποθεσία της Αγιαλένης, τριακόσια περίπου μέτρα ανατολικά του σημερινού χωριού, βρίσκεται το παραπάνω εικονοστάσι. Η τοπική παράδοση λέει, ότι στα χρόνια του Αλήπασια, στο χώρο που βρίσκεται το εικονοστάσι, υπήρχε μια παλιά Βυζαντινή εκκλησούλα

Στην εν λόγω τοποθεσία βρέθηκαν επίσης, σκουφωτά Κωνσταντινάτα υπέρπυρα.

 

Γκορουμπριά

 

Εικόνα 22. Άρθρο του Χαραλάμπου Θωμά Τσιχτή από την εφημερίδα της Καρδίτσας «Νέος Αγών» σχετικά με τον διαλυμένο οικισμό που υπήρχε στην Γκορουμπριά του Αγναντερού.

 

 

Πετρίτσα

 

 

 Εικόνα 23. Άρθρο του Χαραλάμπου Θωμά Τσιχτή από την εφημερίδα της Καρδίτσας «Νέος Αγών» σχετικά με τον διαλυμένο οικισμό που υπήρχε στην Πετρίτσα του Αγναντερού.

 

   

 

Μαρμαράς

  

Εικόνα 24. Άρθρο του Χαραλάμπου Θωμά Τσιχτή από την εφημερίδα της Καρδίτσας «Νέος Αγών» σχετικά με τον διαλυμένο οικισμό που υπήρχε στον Μαρμαρά του Αγναντερού.

 

 

 

  

 

ΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

 Καλύβια Φτέρη

Το τοπωνύμιο Καλύβια είναι Ελληνικό. Σύμφωνα με τον Β. Παναγιωτόπουλο, Καλύβια ονομάζονταν τα ευρισκόμενα σε σχετικά απομακρυσμένες από οικισμούς εκτάσεις παραρτήματα χωριών, που αρχικά εμφανίζονταν ως εποχικοί οικισμοί σε διαθέσιμες ακαλλιέργητες εκτάσεις. Οι οικισμοί αυτοί δεν μπορούσαν να εξελιχθούν σε αυτόνομους μιας και η διόγκωση του αριθμού των κατοίκων δεν συνοδεύονταν και από παράλληλη αύξηση της επιφάνειας των καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

Τα Καλύβια Φτέρη είναι ένας απροσδιόριστος οικισμός στην περιοχή του Αγναντερού. Πρώτη και τελευταία φορά γίνεται μνεία του οικισμού σε πηγές το 1592-93, ως Καλύβια Φτέρι, μεταξύ των Μεγάλων Καλυβίων των Τρικάλων και του Αγναντερού της Καρδίτσας, οπότε πιθανότατα βρισκόταν κάπου ανάμεσα στους δύο οικισμούς.

Το γεγονός ότι στην πηγή (την πρόθεση 421 της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου), εκτός από τους τρεις αφιερωτές του 1592-93, αναφέρονται και άλλοι 22, που σε μεταγενέστερη εποχή συνεισέφεραν υπέρ της ίδιας μονής, αυτό σημαίνει ότι ο οικισμός επέζησε για κάποιο διάστημα και μετά το 1592-93. Το τοπωνύμιο υποδεικνύει ότι ο οικισμός δεν ήταν μόνιμη εγκατάσταση, αλλά μάλλον χρησιμοποιούνταν από βοσκούς, που είχαν εκεί τις καλύβες τους (Καλύβια). Η φτέρη είναι φυτωνύμιο. Επομένως επρόκειτο για καλύβια, σε μια περιοχή όπου υπήρχε πολλή φτέρη.

Καλύβια Μεζντάνης

Απροσδιόριστος οικισμός στην περιοχή του Αγναντερού. Αναφέρεται σε 6 Μοναστηριακές προθέσεις:

? Πρόθεση 37 του Δουσίκου (16^ος αιώνας). Καλύβια του Μεσδιάνου (Μητρόπολη Λάρισας). Με 113 αφιερωτές, εκ των οποίων 6 είναι ιερείς, 3 μοναχοί και 1 μοναχή.

? Πρόθεση 401 του Μεγάλου Μετεώρου (1520-1540). Καλύβια της Μετζηάνης.

Με 2 αφιερωτές της αρχικής γραφής.

? Πρόθεση 421 του Μεγάλου Μετεώρου (1592/93-19^ος αιώνας).

Με 1 αφιερωτή της αρχικής γραφής και με άλλους 23 μεταγενέστερων χρόνων.

? Ιεροσολυμιτικός Κώδικας 496 (1542-1630). Καλύβια της Μεσδιάνης.

Με εγγραφή 1 οικογένειας.

? Πρόθεση 38 του Δουσίκου (1688). Καλύβια Μεσδιάνου.

Με 96 αφιερωτές και άλλους 6 μεταγενέστερων εποχών.

? Πρόθεση 39 του Δουσίκου (1530-1697). Καλύβια Μεσδιανού.

Με 36 αφιερωτές και άλλους 6 μεταγενέστερων εποχών.

 

Μπέη Λάκκα

Τοποθεσία 2 περίπου χιλιομέτρων νότια του χωριού, στο κέντρο του παλιού λιβαδιού. Εδώ μέχρι το έτος 1971, υπήρχε μια μεγάλη Λάκκα, εμβαδού δυο περίπου στρεμμάτων, που σχηματίστηκε με τον καιρό, γιατί οι παλιοί Μεζντανίτες, με διαταγή του Μπέη (εξ ου και Μπέη Λάκκα), έπαιρναν χώμα και έφτιαχναν πλιθιά και κεραμίδια για τις ανάγκες του χωριού. Σύμφωνα επίσης με μαρτυρίες παλαιότερων κατοίκων, στην κοντινή με τη Λάκκα περιοχή, πολύ πιο παλιά, υπήρχαν κεραμοποιεία ή «κεραμαριά» και κατοικούσε όπως προκύπτει κόσμος. Παράλληλα στην ίδια τοποθεσία, φαίνεται πως υπήρχε τον 15^ο αιώνα και ο παλιόμυλος ο Κοντάδικος (κινούνταν με τα νερά του ρυακιού Κοττάς), που τότε περνούσε από τη θέση Καψιμάλικο.

 

Η Μεζντάνη, καταγεγραμμένη σε δύο περιηγητικά βιβλία και ένα Μοναστηριακό Κώδικα, την μετά Αλήπασια εποχή.

 

? Ιωάννη Αναστ. Λεονάρδου, Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία, Εν Πέστη της Ουγγαρίας, (1836), σελ. 80.

???απαντώμεν την Κωμόπολιν Μισδάνι???

? Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης (1835-1900), έτος Γ? Βόλος, 1888, σελ. 145.

???στο χωριό Μισδάνι???

? Μοναστηριακός Κώδικας 63, της Ιεράς Μονής Κορώνας Αγράφων (1850-1859).

     Καταγράφονται πέντε ??Ζητείες??, με σύνολο 988 γροσίων.

??Μεσδάνι???

 

 

Περίοδος Χρηστάκη Εφένδη Ζωγράφου & Γεωργίου-Χρηστάκη Ζωγράφου

 

 

Εικόνα 25. Ο Χρηστάκης Ζωγράφος.

 

Ο Χρηστάκης Ζωγράφος (1820-1896) καταγόταν από το Κεστοράτι της Βορείου Ηπείρου. Αποφοίτησε από την Ζωσιμαία σχολή Ιωαννίνων. Εργαζόταν στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι ως τραπεζίτης. Γρήγορα κατάφερε να επιτύχει επαγγελματικά και να αγοράσει μεγάλες αγροτικές εκτάσεις (τσιφλίκια) στους νομούς Τρικάλων και Καρδίτσας. Ανάμεσα στις εκτάσεις αυτές συγκαταλέγονταν και η ?αφοσιωμένη του Μεζντάνη, την οποία εξαγόρασε από τους απογόνους του Αλή Πασά, που ήταν κληρονόμοι της!

 

Εικόνα 26. Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, του οικισμού (φωτογραφία Μορφωτικού Συλλόγου Αγναντερού).

 

Ο παραπάνω εικονιζόμενος παλιός πέτρινος συνοικιακός ναός της Αγίας Παρασκευής, κτίστηκε με χρήματα του Χρηστάκη Ζωγράφου, από μαστόρους που έφερε ο ίδιος από τα μέρη της γενέτειράς του στη Βόρειο Ήπειρο.

Ο Γεώργιος  Ζωγράφος (1863-1920) ήταν Έλληνας πολιτικός, που ανέλαβε Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Αυτόνομης Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου (1914) καθώς και δύο φορές Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας.

Καταγόταν από το Κεστοράτι, χωριό βόρεια του Αργυροκάστρου και ήταν ο γιος του ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφου. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι και το Μόναχο. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα ασχολήθηκε εντατικά με την βελτίωση των καλλιεργειών στα μεγάλα πατρικά κτήματα που διέθετε στην περιοχή της Θεσσαλίας. Ταυτόχρονα, υποστήριζε την εκούσια απαλλοτρίωση των μεγάλων περιουσιών και ο ίδιος μάλιστα πούλησε σε ακτήμονες, σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές, μέρος των κτημάτων του.

 

Εικόνα 27. Ο Γεώργιος-Χρηστάκης Ζωγράφος.

 

Το Κονάκι Αγναντερού

Το κονάκι Αγναντερού είναι χτισμένο σ' ένα μεγάλο οικόπεδο στα ανατολικά όρια του οικισμού. Πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων τσιφλικόσπιτο, διώροφο, λιθόκτιστο και στεγασμένο με ξύλινη τετράκλινη στέγη, καλυμμένη με κοίλα κεραμίδια βυζαντινού τύπου.

Στη νοτιοδυτική του γωνία προβάλλει ο αμυντικός πυργίσκος, ενώ μαρτυρείται η ύπαρξη ενός δεύτερου, ο οποίος κατεδαφίστηκε γύρω στα 1940.

Κτίστηκε την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα οχυρής κατοικίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στην περιοχή της πεδινής Θεσσαλίας.

Στην αρχική του μορφή είχε αμυντική οργάνωση, με ελάχιστα μικρά παράθυρα στο ισόγειο, που πληθαίνουν εντυπωσιακά στον πάνω όροφο, πολλές πολεμίστρες περιμετρικά του κτιρίου, ενισχυμένη εξώπορτα με μεταλλικό έλασμα και αμυντικούς πυργίσκους διάτρητους από πολεμίστρες, που συμπλήρωναν την αμυντική του θωράκιση.

Η κύρια είσοδός του βρίσκεται στο κέντρο της δυτικής όψης και έχει τοξωτή διαμόρφωση, με καλοδουλεμένο λίθινο περιθύρωμα, το οποίο φέρει λιθανάγλυφο διάκοσμο από ροζέτες, πεντάλφες κ.ά..

Το κονάκι αυτό αγοράστηκε από τον Εφέντη Χρηστάκη Ζωγράφο, πλούσιο Βορειοηπειρώτη και Εθνικό Ευεργέτη, μαζί με το τσιφλίκι της περιοχής, προφανώς λίγο πριν από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στα 1881, όταν πολλοί Τούρκοι εκποιούσαν τις περιουσίες τους και μετακόμιζαν σε άλλες, ασφαλέστερες γι' αυτούς, περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Στο κονάκι αυτό διέμεινε από την άνοιξη του 1879 έως το 1889 και ο συγγραφέας Χρήστος Χρηστοβασίλης, όταν εξορίστηκε από την Ήπειρο και εργάστηκε ως γραμματέας πλάι στο θείο του Σπυράκη Βασιλείου, που ήταν επιστάτης στα κτήματα του Χρηστάκη Ζωγράφου.

 

Εικόνα 28. Το κονάκι του Αγναντερού.

 

 

Εικόνα 29. Η τρανή πέτρινη καμάρα της Μπαμπαλίνας (φωτογραφία αρχείου Αθανασίου Β. Μαγουλιώτη).

 

Η παραπάνω τρανή πέτρινη καμάρα, κτίστηκε με χρήματα του Εφέντη Χρηστάκη Ζωγράφου, μετά το κτίσιμο της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, από τους ίδιους μαστόρους, και εξυπηρετούσε την ομαλή πρόσβαση και επικοινωνία των τότε εργαζομένων της Μεζντάνης με το κτήμα της Ζωγραφείας.

 

Το στοιχειό της Τρανής Καμάρας ( Η Νύφη)

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παλαιότερων γερόντων της Μεζντάνης, το τρικάμαρο αυτό πέτρινο γεφύρι, η Μεγάλη Καμάρα της Μπαμπαλίνας, όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν, είναι στοιχειωμένη!!

Απ? ότι οι ίδιοι διηγούνταν, μέχρι και τη δεκαετία του 1960, πολλοί ήταν εκείνοι που πάνω στη γέφυρα ?είδαν από κοντά τη νύχτα να «βγαίνει» το στοιχειό της Καμάρας. Η Νύφη!!!

Η νύφη αυτή ήταν μια Καραγκούνα, αρματωμένη με ολόχρυσα φλουριά και στολίδια, που «ξεφανερώνονταν» τις φεγγαρόλουστες νύχτες και πάντα τις μεταμεσονύχτιες ώρες.

Καθόταν συνήθως αμίλητη και θλιμμένη στα παραπέτα (πλαϊνά) της καμάρας και αγνάντευε με τις ώρες το φεγγάρι που καθρεφτίζονταν στα γάργαρα κρυσταλλένια νερά της Μπαμπαλίνας. Σηκωνόταν μόνο όταν συνέπιπτε (για κακή του τύχη βέβαια, τις ακατάλληλες εκείνες ώρες) να περιδιαβαίνει κανένας αργοπορημένος περαστικός, που φυσικά δε γνώριζε σημείο και τόπο.

Όταν λοιπόν ο διαβάτης αμέριμνος επιχειρούσε να περάσει την καμάρα και έφτανε κοντά της, εκείνη έβγαινε μπροστά του και τον «σταύρωνε» (του έκλεινε το δρόμο), απλώνοντας το δεξί «μπιλιτζικωμένο» χέρι της για να το φιλήσει!

Μετά το υποχρεωτικό αυτό χειροφίλημα, που δημιουργούσε ρίγος στον περαστικό, εκείνος απομακρυνόταν, έχανε όμως για πάντα τη λαλιά του (μούτευε)!

 

Εικόνα 30. Σκίτσο που φιλοτέχνησε η ζωγράφος Πόπη Σχιζοδήμου και αναπαριστά την προαναφερόμενη παράδοση.

 

Η Μεζντάνη καταγεγραμμένη σε ένα περιηγητικό βιβλίο, λίγο πριν την προσάρτηση της Θεσσαλίας (1881).

 

Κοκκίδης Ιφικράτης, «Οδοιπορικά Ηπείρου & Θεσσαλίας», εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, έτος 1880, σελ. 163.

«?Μεσδάν, απέχοντος 2 ώρας από Ριζάβα, 1.100 Έλληνες κάτοικοι, 1 ναός, 1 χάνιον, 1 σχολείον και άφθονα ύδατα?».

 

Η προσάρτηση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό κράτος.

Το 1881, μετά από έντονες και μακροχρόνιες διπλωματικές ενέργειες αλλά και πολεμικές συρράξεις, πραγματοποιήθηκε η προσάρτηση της Θεσσαλίας στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Η προσάρτηση πραγματοποιήθηκε σταδιακά και ο ελληνικός στρατός μπήκε στην πόλη του Βόλου στις 2 Νοεμβρίου 1881. Με την εξέλιξη αυτή, η Ελλάδα αύξησε την εδαφική της επικράτεια με τον πολύτιμο θεσσαλικό "σιτοβολώνα". Ταυτόχρονα πραγματοποίησε ένα βήμα προς την επίτευξη των εθνικών της στόχων, που ήταν η ενσωμάτωση των αλύτρωτων πληθυσμών στο ελληνικό κράτος.

Η ένωση της περιοχής της Θεσσαλίας και της Άρτας με την Ελλάδα μετέβαλε πολλαπλά το χαρακτήρα του νεοσύστατου κράτους. Σε οικονομικό επίπεδο, αυξήθηκαν τα όρια της εσωτερικής αγοράς, ενώ ενισχύθηκε η αγροτική οικονομία της χώρας. Σε κοινωνικό επίπεδο, μεταβλήθηκε η κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού, εξαιτίας κυρίως του διαφορετικού γαιοκτητικού συστήματος που επικρατούσε στο θεσσαλικό κάμπο. Το αγροτικό ζήτημα της Θεσσαλίας θα βασάνιζε το ελληνικό κράτος για πολλές ακόμα δεκαετίες, ενώ η νέα τάξη των πλούσιων γαιοκτημόνων θα συγκροτούσε ένα νέο υπολογίσιμο πολιτικό και οικονομικό παράγοντα που θα κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή της χώρας.

Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμ. ΙΑ.

 

  

  Η σύσταση του Δήμου Σιλάνων (1883-1914) μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην υπόλοιπη Ελλάδα.

  

Εικόνα 31. Το Βιβλίο του Υπουργείου Εσωτερικών με το διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδας.

 

 

 

 

                

Εικόνα 32. Αποσπάσματα από το Βιβλίο του Υπουργείου Εσωτερικών αναφορικά με το έμβλημα (σφραγίδα), τον σχηματισμό, τη σύσταση, την εξέλιξη και τον πληθυσμό του Δήμου Σιλάνων.

 

Η Μεζντάνη καταγεγραμμένη σε ένα περιηγητικό βιβλίο, λίγο μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας.

 

OttoKern, InscriptionesGraecae-InscriptionesThessalicae, Ακαδημία Επιστημών Βερολίνου, τόμος ΙΧ, 2, 1908.

Mizdani: χωριό ? κώμη στα ανατολικά του Πηνειού και στα νότια της Τρίκκης. Ο ίδιος επίσης κάνει και σχόλιο για την επιτύμβια στήλη που αναφέρει και ο Μελέτιος Αθηνών.

 

 

Εικόνα 33. Άποψη της κεντρική πλατείας του Αγναντερού σήμερα.

 

 

Θερμές ευχαριστίες, στον αγαπητό φίλο, Χαράλαμπο Θ. Τσιχτή, από τα Καλογριανά, για την παραχώρηση αρχειακού και φωτογραφικού υλικού.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Αρχεία ? Πηγές:

•  Αρχείο Αλη Πασά «Γενναδείου Βιβλιοθήκης» (1812-1818).
•  Κώδικας (63) της Ιεράς Μονής Κορώνας Αγράφων (1850-1859).
•  Κώδικας Τρίκκης, 1735.

 

Ξενόγλωσση:

•  Philippe Le Bas, Archeologigue en Grece et en Asie (1794-1860).
•  Melek Delilbasi ? Muzaffer Arikan, Sureti Defteri Sancaki Jirhala, Ankara, 2001.
•  Otto Kern, Inscriptiones Graecae-Inscriptiones Thessalicae, 1908.
•  Ph. Pouqueville, Voyage dans la Grece.
•  Max Vasmer, Die Slaven in Griecheland, Berlin, 1941.

 

Ελληνική:

• JacobJonasBjornstahl, Οδοιπορικό στη Θεσσαλία (1731-1779).
• Φ. Α. Δημητρακόπουλος, Περιοδικό Δίπτυχα, τόμ. Β?, 1980-1981.
• Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, Ημερολόγιο Φήμη, Βόλος, 1888.
• Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμ. 11(1987), 20 (1991), 23-24 (1993), 32-33( 1997-1998), 37 (2000), 40 (2001), 52 (2007), 56 (2009), Λάρισα.
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΑ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975.
• Ιφικράτης Κοκκίδης, Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας, Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, 1880.
• Ιωάννη Αναστασίου Λεονάρδου, Νεωτάτη της Θεσσαλίας χωρογραφία, Εν Πέστη της Ουγγαρίας, 1836.
• Αθανάσιος Β. Μαγουλιώτης, Αγναντερό Καρδίτσας, Θεσ/νίκη, 1986.
• Αθανάσιος Β. Μαγουλιώτης, Αγναντερό Καρδίτσας, Συμπληρωματική Έκδοση, Αθήνα 2004.
• Μελετίου Αθηνών (1611-1714), Γεωγραφία Παλαιά και Νέα, Ενετίηση, αψκη (1728)
• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Οδοιπορικό στα Μνημεία του Νομού Καρδίτσας, Καρδίτσα, 2007. 
• MichelSivignon, Θεσσαλία, Μορφωτικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τράπεζας. Αθήνα, 1932.
• Στοιχεία Συστάσεως και Εξελίξεως των Δήμων και των Κοινοτήτων. Νομός Καρδίτσας, Υπουργείο Εσωτερικών, Αθήνα, 1962.